AVUKATINIZ DİYOR Kİ... SEMA AKA

Türk Borçlar Kanununun en önemli düzenlemelerinden biri olan satış sözleşmelerinde üzerinde durulması gereken en önemli konu satışın yapılmasından sonra satılan üründe ayıp ortaya çıkması ve ayıp halinde alıcının hakları ile satıcının yükümlülüklerinin neler olduğudur. Bu yazımızda da özel olarak ayıp halinde tarafların hak ve yükümlülükleri ile bunlar için düzenlenmiş şekil şartlarından bahsedilmektedir. Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen satış sözleşmesi hükümleri gereğince, ayıp hükümlerinin uygulanabilmesi için öncelikle, satıcının satılanı teslim ve mülkiyeti geçirme borcunu yerine getirmesi gerekir.1 Teslim ile mülkiyeti geçiren satıcı, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması sebebiyle sorumlu olduğu gibi, nitelik veya niteliği etkileyen, niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu olur. Satıcının ayıptan dolayı sorumluluğunun doğabilmesi için ayıpların satıcı tarafından bilinmesi beklenmez. Satıcı, bu ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur. Alıcı, teslim aldığı malı işlerin olağan akışına göre, imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp gördüğü zaman bunu satıcıya derhal ( uygun süre içinde ) ihbar etmekle yükümlüdür. Bunu ihmal ettiği takdirde, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirme ile meydana çıkarılamayacak bir ayıp bulunması halinde, bu ayıp sonradan meydana çıkarsa, bu durumu da hemen satıcıya bildirmediği takdirde yine satılanı bu ayıp ile birlikte kabul etmiş sayılır. O halde, gizli ayıpların, dava zamanaşımı süresi içinde ve ayıp ortaya çıktıktan sonra derhal ( dürüstlük kuralına uygun olan en kısa sürede ), ihbar edilmesi; ayıbın açık mı, yoksa gizli mi olduğunun tayininde ise, ortalama ( vasat ) bir tüketicinin bilgisinin dikkate alınması, gerekmektedir. 6098 Sayılı TBK.' nun 223. maddesinde öngörülen süre içinde ihbar edilmeyen ayıplar için dava açılamaz.2 Türk Ticaret Kanununa göre ticari satışlarda malın ayıplı olduğu teslim sırasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya ihbar etmelidir. AÇIKÇA BELLİ AYIPLAR, satılanın teslimi sırasında muayene edilmeden açık bir şekilde görülebilecek ayıplardır. AÇIKÇA BELLİ OLMAYAN AYIPLAR ise, teslim sırasında açıkça belli olmayan ancak muayene ile fark edilebilecek olan ayıplardır. Bu tür ayıpları alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde incelemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya ihbarla yükümlüdür.3 Alıcı, üründe GİZLİ AYIP var iddiasına dayanarak sözleşmeyi feshetme talebinde bulunursa bu tarz gizli ayıplar olağan gözden geçirme ile ortaya çıkmayacak olan ayıplardır. Borçlar Kanunu gereğince, bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa alıcının ayıp ortaya çıkar çıkmaz ayıbı hemen satıcıya bildirmesi gerekir, bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır. Satıcının ayıp sorumluluğu bir süre ile sınırlanmış durumdadır. Satılanın ayıplı olması nedeniyle alıcının açacağı sözleşmeden dönme ve bedelinin indirilmesi davaları, satıcının alıcıya devrinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. 4Zamanaşımı süresi malın alıcıya teslimi ile başlayacaktır. Taraflar zamanaşımı ile ilgili süreyi uzatabilecekleri gibi tarafların bu süreyi kısaltmaları da mümkündür. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 225. maddesine göre, alıcıyı iğfal etmiş olan satıcı, ayıbın kendisine vaktinde ihbar edilmemiş olduğunu ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz. Bile bile aldatma yani hile varsa satıcı ne tam zamanında ayıpların ihbar edilmediğine ne de kısa zamanaşımı süresine dayanabilir. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 231/2 maddesine göre, Satıcı, satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise, iki yıllık zamanaşımı süresinden yararlanamaz5 Bu gibi durumlarda TBK’daki 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır.